Choć często mówimy o kimś, że jest "zdrowy jak koń" albo ma "końskie zdrowie", to jednak zwierzęta te wcale nie są tak odporne na choroby, jak mogłoby się nam wydawać. Jeśli masz własnego konia, łatwo dostrzeżesz jego dziwne zachowanie, które może być oznaką zdrowotnych problemów. Jeżeli jeździsz konno w stajni rekreacyjnej, też zwróć uwagę na kondycję konia, którego ci przydzielono -może się na przykład okazać, że na skutek nieprawidłowego osiodłania przez poprzedniego jeźdźca koń właśnie nabawił się otarcia. Bądź więc zawsze czujny! Zgłoś niepokojące objawy instruktorowi, a jeśli objawy te dotyczą twojego konia, najlepiej jak najszybciej skontaktuj się z weterynarzem (chyba że jesteś pewny, że sam wiesz co robić, a przypadek jest naprawdę prosty, np. drobne otarcie).

Oto przykłady niepokojących objawów:

Grzbiet - otarcia w miejscu kontaktu z rzędem jeździeckim, zwiększona wrażliwość skóry przy dotyku i nacisku
Kopyta - kopyto cieplejsze od innych, przebarwienia na podeszwie, wrażliwość na ucisk, zły stan i mocowanie podków
Ścięgna - wrażliwość na dotyk, zwiększona ciepłota, deformacje
Pysk - otarcia i skaleczenia spowodowane złym lub niedopasowanym sprzętem
Oczy - łzawiące, obrzęknięte, zamknięte, zaczerwienione; światłowstręt
Nozdrza - wycieki i wydzieliny
Oddech - napady kaszlu, ciężki oddech
Apetyt - brak apetytu, niedojadanie paszy
Wydaliny - zmiana konsystencji, przykry zapach

NAJCZĘSTSZE KONTUZJE, URAZY I CHOROBY:

Skóra:

Gruda
ˇ Przyczyny - wtargnięcie drobnoustrojów w uszkodzenie skóry w zgięciu pęcinowym
ˇ Objawy - zapalenie skóry (zaczerwienienie, obrzęk) na tylnej powierzchni pęciny
ˇ Zapobieganie
- koń powinien stać w stajni na suchym podłożu
- unikać nadmiaru wody pielęgnując kończyny
- unikać otarć skóry od kaloszy, żwiru, zmarzniętego śniegu
- jesienią i zimą można przed jazdą i po jeździe bardzo cienko posmarować kremem emulsyjnym tylną część pęciny
- nie obcinać włosów z tyłu stawu pęcinowego

Grzybice
ˇ Przyczyny - zarodniki grzybów (grzybice są chorobami zakaźnymi)
ˇ Objawy - łysiny lub miejsca z przerzedzonym, słabym włosem
ˇ Zapobieganie
- dokładne codzienne czyszczenie konia
- osobny sprzęt do czyszczenia każdego konia
- utrzymywanie w czystości sprzętu do czyszczenia, sprzętu jeździeckiego i derki

Odsednienie
ˇ Przyczyny - niewłaściwe dopasowanie sprzętu jeździeckiego (siodła, popręgu, derek, uprzęży)
ˇ Objawy - zapalenie tkanek w okolicy kłębu i w innych miejscach zetknięcia ze sprzętem jeździeckim (obrzęk i wrażliwość na dotyk, często połączone z otarciem skóry)
ˇ Zapobieganie
- dokładnie czyścić miejsca pod siodłem i popręgiem
- sprawdzać stan siodła i czapraka
- nie używać uszkodzonego sprzętu
- prawidłowo siodłać i podciągać popręg
- przy mocno podciągniętym popręgu nie pozwalać koniowi na niskie schylanie się
- unikać skrętów pod bardzo ostrym kątem

Skaleczenia
ˇ Przyczyny - oddziaływanie czynników zewnętrznych
ˇ Objawy - otarcie, przebicie, przecięcie skóry
ˇ Zapobieganie
- kontrolować, czy w stajni i na ujeżdżalni nie ma ostrych przedmiotów (złamane deski, wystające gwoździe itp.)
- sprawdzać podłoże
- zapewnić bezpieczne ogrodzenia pastwiska i wybiegu (drut kolczasty jest niedopuszczalny!)
- chronić nogi konia bandażami, ochraniaczami itp.

Kopyta:

Gnicie strzałki
ˇ Przyczyny - bakterie rozwijające się w głębokim rowku strzałki
ˇ Objawy - szaroczarna maź o zapachu zgnilizny w rowku strzałki
ˇ Zapobieganie
- utrzymywanie konia na suchej ściółce
- codzienne czyszczenie kopyt
- odpowiednia dieta
- właściwa korekcja kopyta

Nagwożdżenie
ˇ Przyczyny - przebicie podeszwy kopyta gwoździem, szkłem czy innym ostrym przedmiotem
ˇ Objawy - kulawizna, ból, krwawienia
ˇ Zapobieganie
- starać się jeździć tylko po znanym i dobrze przygotowanym podłożu
- butelki po szklanych napojach wyrzucać wyłącznie do przeznaczonych na to pojemników (nigdy na ziemię!)
- po pracach remontowych w stajni dokładnie sprawdzić, czy nie pozostawiono przedmiotów potencjalnie niebezpiecznych

Ochwat
ˇ Przyczyny
- podanie zbyt dużej ilości paszy treściwej
- pasza zbyt bogata w białko
- zbyt intensywny ruch po twardym podłożu
- nieprawidłowe okucie
- zatrucia różnego rodzaju
- alergie
ˇ Objawy - gorące i wrażliwe na dotyk kopyta, charakterystyczna postawa z wysunięciem nóg przednich do przodu, wysoka temperatura
Uwaga! Zbyt późne lub niewłaściwe leczenie prowadzi do poważnych zmian w puszce kopytowej!
ˇ Zapobieganie
- unikać czynników powodujących stan zapalny w kopycie
- dostosować ilość pokarmu do rasy i sposobu użytkowania
- stosować profilaktykę przewodu pokarmowego
- stosować właściwą korekcję i kucie kopyt

Podbicie
ˇ Przyczyny - praca konia na twardym, kamienistym podłożu, nieusunięty kamień zakleszczony między podkową a kopytem
ˇ Objawy - kulawizna, zwiększona ciepłota kopyta, wrażliwość na dotyk
ˇ Zapobieganie
- unikać pracy koni na twardym, kamienistym podłożu
- podczas pielęgnacji kopyt usuwać ewentualne zakleszczone kamienie
- kontrolować prawidłowość kucia

Zagwożdżenie
ˇ Przyczyny - zbyt głębokie wbicie podkowiaka
ˇ Objawy - ból w okolicy źle wbitego podkowiaka, kulawizna
ˇ Zapobieganie - kucie konia przez wykwalifikowanego podkuwacza

Zapalenie trzeszczki kopytowej
ˇ Przyczyny - przeciążenie kończyn przednich w okolicy palca
ˇ Objawy - skracanie kroku, sztywny krok, niechęć do skoków
ˇ Zapobieganie
- unikanie przeciążeń nóg młodych koni
- wczesne wykrycie schorzenia zwiększa szanse leczenia

Zatraty
ˇ Przyczyny - urazy mechaniczne
ˇ Objawy - otwarte rany koronki lub piętek kopytowych spowodowane nastąpieniem nogi na nogę lub przez innego konia
ˇ Zapobieganie
- wykręcanie haceli po zakończonej pracy
- utrzymywanie odpowiedniej odległości od innych koni w czasie jazdy
- chronić koronki i piętki używając kaloszy
- przed transportem koni wykręcić hacele

Układ kostny:

Atrozy (przewlekłe zesztywniające zapalenia stawów): szpat, żabka
ˇ Przyczyny - przeciążenia w pracy
ˇ Objawy
szpat - tzw. chód koguci. Szpat wykrywa się przytrzymując podniesioną, zgiętą w stawie skokowym kończynę przez ok. 90 sekund, a po jej opuszczeniu bezpośrednio zakłusowując – koń ze szpatem będzie kulał.
żabka - uwypuklenie tkanek tuż nad koronką kopyta w przedniej części
Uwaga! Zmiany w stawach są nieodwracalne!
ˇ Zapobieganie
- stopniowe wprowadzanie obciążeń w pracy, stosownie do wieku i stopnia zaawansowania treningu
- jak najkrótsze okresy silnego obciążenia lub przeciążenia

Nakostniaki
ˇ Przyczyny - uderzenia, stłuczenia, nierównomierne obciążenia kończyny powodujące stan zapalny okostnej
ˇ Objawy - narośl kostna, która może prowadzić do kulawizn
ˇ Zapobieganie
- chronić nogi konia ochraniaczami
- unikać przeciążeń młodych koni
- właściwa korekcja i kucie kopyt

Opoje
ˇ Przyczyny - uderzenie, skręcenie, nadwyrężenie, skaleczenie, nieprawidłowa postawa kończyn, przeciążenie (np. nagłe i ostre zwroty, ruch po twardym lub kopnym podłożu), złe żywienie (za dużo białka), niedobór witamin i składników mineralnych w diecie młodych koni
ˇ Objawy - powiększenie objętości pochewki lub torebki stawowej na skutek stanu zapalnego; opoje często określa się jako wadę urody, jednak zaniedbane mogą prowadzić do kulawizny
ˇ Zapobieganie
- większa staranność podczas prac stajennych (uważać, aby nie pchnąć konia widłami)
- nie przekarmiać koni (zwłaszcza młodych)
- zapobiegać przeciążeniom w pracy

Złamania i pęknięcia kości
ˇ Przyczyny - czynniki zewnętrze (np. silne uderzenie), długotrwałe przeciążenie lub nieprawidłowe jednorazowe silne obciążenie, nieprawidłowe żywienie (ubogie w wapń i fosfor)
ˇ Objawy - wyraźnie widoczne złamanie, silna kulawizna, ból przy poruszaniu, deformacja i obrzęk, ruchomość kończyny w nietypowym miejscu
ˇ Zapobieganie
- unikać przeciążeń zwłaszcza młodych koni
- właściwa pasza (proporcja wapnia do fosforu powinna wynosić 5:1)
- przestrzegać zasad bezpieczeństwa podczas treningów, zawodów i transportu
- unikać jazdy w nieznanym terenie
- unikać niebezpieczeństw na terenie stajennym (np. śliskie podłoże)

Ścięgna i więzadła:

Zapalenie i naderwanie
ˇ Przyczyny - niewystarczająca rozgrzewka przed rozpoczęciem pracy, gwałtowne wprowadzenie obciążeń, przeciążenie pracą, jazda po ciężkim - nierównym, dziurawym, głębokim lub śliskim podłożu, nieprzestrzeganie terminów kucia
ˇ Objawy
- zapalenie ścięgien (najczęściej przedniej kończyny) - kulawizna; w miejscu zapalenia występuje bolesna deformacja (tzw. fajka)
- zerwanie więzadeł -nienormalna ruchomość lub ustawienie stawu, deformacja i kulawizna
- zerwanie ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców lub mięśnia międzykostnego - silna kulawizna i deformacja
ˇ Zapobieganie
- odpowiednio długa rozgrzewka przed rozpoczęciem pracy
- stopniowe wprowadzanie obciążeń
- po silnych obciążeniach zapewnić lekkie, wypoczynkowe treningi
- nie jeździć po głębokim, ciężkim lub śliskim podłożu
- unikać jazdy w nieznanym terenie (dziury, nierówności)
- sprawdzać stan ścięgien przed jazdą i po jeździe
- przestrzegać terminów przekuwania
- stosować ochraniacze

Zapalenie kaletek maziowych
ˇ Przyczyny - uderzenia lub długotrwały nacisk
ˇ Objawy - w stanach zapalnych kaletki maziowe powiększają swoją objętość, tworząc przelewające się poduszeczki
ˇ W zależności od miejsca występowania stanu zapalnego wyróżnia się:
- modzel - zapalenie kaletki maziowej guza łokciowego
- pipak - zapalenie kaletki maziowej guza łokciowgo
- odsednienie - zapalenie kaletki maziowej kłębu
ˇ Zapobieganie
- wykręcać hacele po każdej jeździe, kontrolować kucie
- boksy koni wykazujących wzajemną agresję oddzielić od siebie albo wyłożyć ściany materiałem amortyzującym uderzenia
- ukośne ściany pod żłobem zapobiegają urazom kończyn przednich
- podczas transportu chronić kończyny ochraniaczami

Mięśnie:

Choroba poświąteczna - mięśniochwat porażenny koni
ˇ Przyczyny - niezredukowana ilość paszy w dni wolne od pracy, przeciążenie pracą, przekarmianie (zbyt dużo białka)
Jest to choroba o ostrym przebiegu, w skrajnym przypadku może prowadzić do padnięcia zwierzęcia.
ˇ Objawy - silne pocenie się, usztywnienie mięśni zadu, mięśnie deskowato twarde, koń nie może się przemieszczać
ˇ Zapobieganie
- nie pozostawiać konia bez ruchu w dni wolne od pracy
- dostosować dawkę pokarmową do rodzaju i ilości wykonywanej pracy
- odpowiednio wentylować stajnię

Układ pokarmowy:

Kolka
ˇ Przyczyny - przeładowanie żołądka, zaczopowanie jelita (np. na skutek pasożytów), zapiaszczenie jelita ślepego, zapętlenie jelita
ˇ Objawy mogą być bardzo różne
- brak apetytu
- brak zainteresowania otoczeniem
- niepokój
- rozciąganie kłody
- nieregularne, intensywne pocenie się od nasady ogona po łopatki
- nerwowe ziewanie, "śmianie się"
- pokładanie i tarzanie
- grzebanie przednimi kopytami
- wymachiwanie ogonem
- oglądanie się na boki
- gryzienie słabizn lub uderzanie tylnymi kopytami w brzuch
- częste próby oddawania moczu
- przyspieszenie tętna i oddechu
Kolki są bardzo często przyczyną padnięcia koni!
Przed przybyciem lekarza:
- nie pozwolić koniowi na jedzenie
- kontrolować tętno, oddech, oddawanie moczu i ilość wypijanej wody
- wyprowadzić konia z boksu i oprowadzać stępem (nie kłusować!)
- przygotować środek transportu na wypadek konieczności natychmiastowego zabiegu operacyjnego
ˇ Zapobieganie
- regularny ruch konia
- po karmieniu pozostawić konia w stajni przynajmniej przez godzinę
- kontrolować systematycznie jakość paszy
- indywidualnie dobierać dawki pokarmowe
- regularnie odrobaczać, przynajmniej 4 razy w roku
- pielęgnować pastwisko, systematycznie usuwając świeże odchody

Ostre zęby
ˇ Przyczyny - naturalny proces związany ze wzrostem zębów
ˇ Objawy - Przy rozcieraniu pokarmu na zewnętrznych krawędziach zębów tworzą się ostre krawędzie, które mogą kaleczyć śluzówkę policzków lub język. Koń je wolno, silniej się ślini, w żłobie mogą pozostawać przeżute resztki pokarmu
ˇ Zapobieganie - kontrola uzębienia co 6 miesięcy

Układ oddechowy:

Grypa
ˇ Przyczyny - wirus grypy
ˇ Objawy - osowiałość, wysoka temperatura, suchy silny kaszel, wyciek z nosa; często w stajni choruje jednocześnie więcej koni
ˇ Zapobieganie - regularne szczepienia ochronne

Ostry nieżyt oskrzeli
ˇ Przyczyny - zakażenie bakteryjne, wirusowe, uczulenia (np. na siano, kurz, grzyby, bakterie)
ˇ Objawy - osowiałość, wysoka temperatura, wyciek z nosa, kaszel
ˇ Zapobieganie
- kontrolować jakość słomy i siana
- usuwać spleśniałe partie paszy
- nie wstawiać spoconego konia do stajni
- użytkować konia w sposób racjonalny
- dbać o higienę w stajni

Przewlekły nieżyt oskrzeli
ˇ Przyczyny - nieleczony lub nie doleczony ostry nieżyt oskrzeli
ˇ Objawy - długie napady suchego kaszlu, zakłócenia oddychania, duszność
ˇ Zapobieganie
- odpowiednio długi okres rekonwalescencji po ostrym nieżycie
- dobra jakość powietrza w stajni
- zamiast słomy stosować odpylone wióry drzewne
- podawać zwilżone siano



Ten koń to okaz zdrowia